کتاب: مسئله اسپینوزا

مسئله اسپینوزا نوشته اروین د. یالوم، روایتی جذاب، پرکشش و مسحورکننده از زندگی این فیلسوف مشهور است. در کنار آن، آلفرد روزنبرگ، از رهبران حزب نازی است که در انتخابات دبیرستان سخنرانی تند و یهودی‌ستیزانه‌ای ایراد می‌کند. او ایمان دارد تنها نژاد برتر نژاد آریایی است. در جلسه‌ای با حضور مدیر و معلمش تصمیم گرفته می‌شود که آلفرد به عنوان تنبیه زندگی‌نامه‌ی گوته را بخواند. آن‌جاست که او درمی‌یابد گوته، کسی که او به شدت می‌ستاید، آرامش فکری خود را مدیون اسپینوزا می‌داند، اسپینوزای یهودی. چه‌طور ممکن است فردی چون گوته تا این حد یک یهودی را بستاید و افکارش را قبول داشته باشد؟ اسپینوزا چه داشت که باعث شد فردی از «نژاد برتر» او را که یک یهودی بود بستاید؟

داستان روایتی موازی از دو مرد بزرگ تاریخ است: یکی آلفرد روزنبرگ (تئوریسین حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان ) و دیگری فیلسوف بزرگ، باروخ اسپینوزا.

در فصل‌های فرد، داستان بنتو (باروخ) اسپینوزا و در فصل‌های زوج داستان آلفرد روزنبرگ.

اما چرا این دو نفر؟ و چرا موازی؟

اولین دلیل؛ یهودی بودن هر دو نفر. با این تفاوت، که یکی فیلسوفی بود که مخالف تعصب‌های یهودیان بود و دیگری، شیفته تعصب نژادی و یهودستیز.

اسپینوزا فیلسوف قرن هفده بود که از سوی جامعه یهود طرد شد. داستان اسپینوزا در کتاب با ملاقات دو نفر با او آغاز می‌شود. ژاکوب و فرانکو برای کمک نزد اسپینوزا می‌روند و ژاکوب از اسپینوزا می‌خواهد تا از تفکرات خاص برای کمک به فرانکو استفاده کند. آن‌ها نیز یهودی هستند و انتظار دارند که اسپینوزای یهودی درخواست آنان را رد نکند.

خواندن این کتاب دو دیدگاه به شما می‌دهد، اول؛ تعصب‌های نژادپرستانه چگونه بودند، و کسانی از دل خاخام‌ها چگونه به حقیقت خدای و انسانیت پی بردند و دوم روایت تاریخی دو تن از بزرگان تاریخ.

شاید برایتان مهم نباشد آلفرد روزنبرگ چرا این دیدگاه را داشت، اما خواندن این کتاب به شما می‌آموزد که همه‌ی آدم‌ها از ابتدا نژادپرست نیستند، و این شیفتگی متفاوت بودن، بر اثر اصول و تربیت ناصحیح جامعه به طرز غیر قابل باوری در مغز فرد حک می‌شود. روزنبرگ نیز همین بود. کسی که بر تأسیس یک نردبان نژادی انسانی برای توجیه سیاستهای نژادی هیتلر نقش بسیار پررنگی داشت.

و اما اسپینوزا؛ از دیدگاه من هیچ کدام از فلاسفه به واقع‌بینی اسپینوزا نبودند. کسی که حرف‌هایش را در قالب فلسفه نامفهوم نکرد و اصول فلسفه و افکارش را به ساده‌ترین شکل ممکن برای همگان توضیح می‌داد. اسپینوزا، فیلسوف مورد علاقه من است زیرا به حقیقت انسانیت، دیندار بودن، و زندگی عاری از نژادپرستی پی برده بود. اگر به دنبال هدف زندگی، راه و روش بهتر زیستن و حتی خودیاری هستید، خواندن نظریه‌های اسپینوزا را از دست ندهید.

اگر این کتاب را نخوانده‌اید، مطمئن باشید از خواندنش پشیمان نمی‌شوید…

بنتو اسپینوزا، فیلسوف و متفکر قرن هفدهم و زمینه‌ساز روشنگری قرن هجدهم، در بیست و چهار سالگی از جامعه‌ی یهودی طرد و فروش کتاب‌هایش ممنوع شد. او طبق فلسفه‌ی خودش زندگی کرد: با عشق عقلانی به خدا رسید، خود را از بندگی امیال مزاحم رها کرد و زندگی‌اش را در آرامش و سکوت به سر برد. با این حال، مرگ و زندگی ساکت او غوغایی به پا کرد که تاکنون ادامه دارد.