مشخصات کتاب:
خاطرات سیاسی احمد قوام السلطنه/ نویسنده: غلامحسین میرزاصالح/ انتشارات: معین/ سال انتشار:1391
سال انتشار میلادی: 2012
جلد: کالینگور/ قطع: رقعی/ تعداد صفحات: 350
موضوع و پیش در آمدی بر کتاب خاطرات سیاسی قوام السلطنه
همانطور که از عنوان کتاب مشخص است، کتاب حاضر به بررسی خاطرات سیاسی احمد قوام السلطنه می پردازد.
احمد قوام را می توان یکی از سیاستمداران مشهور ایران در دوران تاریخ معاصر بدانیم. احمد قوام به مدت پنج دوره نخست وزیر ایران بوده است. اگرچه قرارداد استعماری 1919 که توسط میرزا حسن خان وثوق‌الدوله که برادر احمد قوام است موجب دیدگاه منفی نسبت به قوام السلطنه در طول تاریخ شده اما برخی اقدامات وی شایسته تقدیر بوده است. یکی از مهم ترین وقایعی که در تاریخ معاصر ایران رخ داده ، اشغال نظامی ایران توسط انگلستان و شوروی در خلال جنگ جهانی دوم بوده است.
کشورهای اشغالگر به بهانه فعالیت نیروهای آلمانی در ایران و همچنین موقعیت جغرافیایی ایران دست به اشغال نظامی ایران زدند. نکته مهم در خصوص تمایل متفقین برای اشغال ایران، ایجاد مسیری برای حمایت تسلیحاتی از شوروی برای مقابله با آلمان نازی بود. به همین دلیل بود که چرچیل پس از جنگ جهانی دوم، پل ورسک مازندران را پل پیروزی نامید. اشغال ایران سبب مرگ میلیون ها ایرانی به دلیل قحطی و بیماری شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم و شکست آلمان نازی، انگلستان خاک ایران را ترک کرد اما شوروی به بهانه های واهی مانند ایجاد برقرار صلح و ثبات اما در اصل برای گرفتن امتیاز نفت شمال از ترک کشور خودداری کرد. موضوعی که سبب شکایت ایران از شوروی در شورای امنیت سازمان ملل شد که اولین پرونده تاریخ این شورا محسوب می شود.
پیش درآمدی بر کتاب:
در این زمان احمد قوام به عنوان نخست وزیر ایران بارها تلاش کرد که بتواند شوروی را از مناطق شمالی ایران اخراج کند. زیرا علاوه بر حضور بیگانگان در کشور، شوروی به تجهیز و حمایت از فرقه دموکرات آذربایجان و جمهوری مهاباد، موجب تقویت جنبش های جدایی طلبانه از ایران می شد.
به همین سبب احمد قوام در سلسه مذاکراتی که با استالین در مسکو انجام شد، موفق شد با توافق رسیدن با استالین، بتواند باعث خروج نیروهای شوروی از ایران شود. بر اساس توافق احمد قوام السلطنه و استالین، نیروهای ارتش سرخ از خاک ایران عقب نشینی کرده و ایران در مقابل با بررسی اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی موافقت کند.
موضوعی که سبب درهم شکستن فرقه دموکرات و فرقه های جدایی طلبانه مشابه شد و نیروهای ارتش سرخ نیز از ایران خارج شدند. گرچه بعدها احمد قوام با تیزهوشی و ارجاع موضوع امتیاز نفت شمال به مجلس و با مخالفت نمایندگان رو به رو و به نوعی دست شوروی از نفت شمال کوتاه ماند. شایسته است که از احمد قوام در خصوص حل موضوع آذربایجان و عدم واگذاری امتیاز نفت شمال به شوروی تقدیر شود. سیاستی که شاید در آن زمان و در برابر استالین قدرتمند و فاتح جنگ جهانی دوم امری نزدیک به محال بود.
نقد و بررسی کتاب خاطرات سیاسی احمد قوام السلطنه
کتاب خاطرات سیاسی احمد قوام السلطنه به بررسی خاطرات دوره دوم و سوم نخست وزیری احمد قوام می پردازد.
این کتاب دربرگیرنده خاطرات سیاسی است که خود قوام السلطنه نوشته که نویسنده کتاب تدوین و اصلاح کرده است. این کتاب دارای فصل های مختلفی مانند کافتارادزه در تهران، طرح تجزیه ایران، شکایت ایران علیه شوروی، اسرار مذاکرات مسکو و مواد موافقتنامه قوام-سادچیکف و سایر موضوعات است. متن کتاب بسیار روان و جذاب برای مطالعه است. نویسنده کتاب اتفاقات را بر اساس خاطرات قوام السلطنه روایت می کند که برای آگاهی از تاریخ معاصر ایران و به خصوص فرد تاثیر گذاری مانند قوام السلطنه خالی از لطف نیست. همچنین در انتهای کتاب چند تصویر قدیمی از قوام السلطنه وجود دارد.
برشی از کتاب خاطرات سیاسی احمد قوام السلطنه
اما استالین که یک گرجی بسیار زیرک و با تجربه بود، معمولا با سران کشورهای دیگر و نمایندگان آنها با شدت و خشونت مطلب را عنوان می کرد. اگر شدت لحن اون موثر می افتاد که فبهوالمطلوب، وگرنه قورا تغییر روش میداد و از در محبت و ملایمت در می آمد. در مورد من نیز استالین به عصبانیت و ناراحتی درونیم پی برد و دانست که در ملاقات های بعدی خشونت و تهدید را نباید نسبت به رئیس هیئت نمایندگی ایران ادامه دهد زیرا امکان داشت برنامه اقامت خوئ را مسکو را قطع کنم و با یاس از کنارآمدن با سران شوروی، در روش سیاسی خود تغییر مسحسوس بدهم و به اتکای دول غربی موضوع شکایت ایران در سازمان ملل متحد بطور جدی تعقیب نمایم و……. .
معرفی کتاب‌های سیاسی مشابه
با توجه به مطالعاتی که به صورت تخصصی در زمینه تاریخ معاصر و به خصوص در زمان محمدرضا شاه پهلوی، چند کتاب در زمینه رخداد های اشغال نظامی ایران در زمان جنگ جهانی دوم و نقش آفرینی قوام السلطنه معرفی می کنم.
- کتاب در تیررس حادثه: زندگی سیاسی قوام السلطنه نوشته حمید شوکت ، انتشارات اختران
- کتاب قوام السلطنه ،نوشته باقر عاقلی، انتشارات بدرقه جاویدان
- کتاب مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران نوشته دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان ، نشر مرکز
- کتاب پل پیروزی، سرزمین قحطی ، نوشته دکترمحمد قلی مجد، نشر موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
- کتاب اقتصاد سیاسی ایران ، نوشته دکترمحمد علی همایون کاتوزیان ، نشر مرکز
- کتاب تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران، نوشته غلامرضا نجاتی، نشر رسا
- کتاب تحولات سیاسی اجتماعی ایران، نوشته دکتر مجتبی مقصودی و همکاران، نشر روزنه
- کتاب روابط خارجی ایران 1357-1320 ، نوشته دکتر علیرضا ازغندی، نشر قومس
- کتاب قحطی بزرگ، نوشته دکترمحمد قلی مجد، نشر انتشارات سیاسی
- جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران
منزل احمد قوام السلطنه
منزل احمد قوام در تهران امروزه مبدل به موزه آبگینه و سفالینه در شهر تهران شده است. این موزه، موزه تخصصی سفال و شیشه است.
بررسی نسخه های کتاب و پادکست
کتاب خاطرات سیاسی قوام السلطنه توسط انتشارات معین چاپ شده است. کتاب خاطرات سیاسی قوام السلطنه بیش ازشش مرتبه چاپ شده است.
همچنین پادکستی در خصوص احمدقوام با عنوان احمد قوام ؛ جادوگر سیاست ایران که توسط محمد ناظمی کار شده در فیدیبو قابل دانلود و شنیدن است.
